Plan ogrodu

Ogród Japoński położony jest w północno-wschodniej części Ogrodu Botanicznego, przy wejściu głównym od ul. Krzemienieckiej. Zajmuje powierzchnię ok. 2 ha. Prezentuje rośliny pochodzących z Japonii, Chin i innych krajów Dalekiego Wschodu. Znajdują się tu trzy niewielkie sztuczne pagórki obłożone skałami oraz trzy zbiorniki wodne, z czego dwa z nich przedzielone są kamiennym mostkiem. Kamienie ułożone są również w wodzie i przy brzegach stawów. Atrakcyjność zbiorników podnoszą kwitnące w nich przez całe lato odmiany grzybieni ogrodowych Nymphaea hybrida.

Przy wejściu do Ogrodu zwraca uwagę metasekwoja chińska Metasequoia glyptostroboides, drzewo o pokroju szerokostożkowatym i miękkich, jasnozielonych, ułożonych grzebieniasto igłach opadających na zimę. Duża grupa tych drzew rośnie także w południowo-zachodniej części Ogrodu Japońskiego. Metasekwoje, żyjące już w trzeciorzędzie, uważane były do niedawna za rośliny wymarłe, znane tylko z wykopalisk. Żyjących przedstawicieli tego gatunku odkryto dopiero w 1941 r. w Chinach.

Również przy wejściu (bliżej ogrodzenia), a także na południowy-wschód od największego stawu rośnie miłorząb dwuklapowy Ginkgo biloba. Te należące do nagonasiennych drzewa mają liście skórzaste, wachlarzowate, opadające na zimę. Są reliktem ery mezozoicznej (sprzed 125 mln. lat) i stanowią ogniwo łączące paprotniki z roślinami nagozalążkowymi.

Idąc od wejścia w kierunku stawów, po prawej stronie, podziwiać można w kwietniu magnolie japońskie Magnolia kobus var. borealis pokryte wielkimi, białymi kwiatami. Są to drzewa należące do najstarszej grupy okrytonasiennych – na wydłużonej osi kwiatowej ustawione są spiralnie słupki, podobnie jak u nagozalążkowych. Na tym samym trawniku oraz wokół mniejszego stawu rosną krzewiaste magnolie: gwiaździsta Magnolia stellata, purpurowa M. liliiflora, Loebnera M. ×loebneri ‘Ballerina’ i różowo kwitnąca Soulange’a M. ×soulangiana.

Kilka tygodni później zakwitają rosnące w pobliżu magnolii oraz przy stawach azalie Rhododendron sp. – mieszańce z grupy Mollis, o pięknych różnobarwnych kwiatach (żółtych, pomarańczowych, łososiowych i różowych).

Wczesną wiosną (IV, V) kwitną także, charakterystyczne dla japońskich założeń ogrodowych, najpiękniejsze odmiany wiśni ozdobnych Prunus sp.: ‘Amonogawa’, ‘Kanzan’, ‘Kiku-Shidare’, ‘Shirofugen’, ‘Fukubana’ i in. Rozmieszczone są grupami na terenie całego Ogrodu Japońskiego i stanowią niezwykły widok, kiedy okryte są całkowicie różowymi kwiatami o rozmaitych odcieniach i kształtach.

Wśród innych roślin kwitnących atrakcyjnie na wiosnę wymienić należy takie krzewy, jak: pigwowiec japoński Chaenomeles japonica, dereń kousa Cornus kousa, kalina japońska Viburnum plicatum, tawuły Spiraea sp. różnych gatunków i odmian, pięciornik krzewiasty Potentilla fruticosa, rzadko spotykana obecnie róża parkowa ‘Veilchenblau’ Rosa ‘Veilchenblau’, a z bylin – rosnący nad najmniejszym stawem zawilec japoński Anemone hupehensis.

Latem (VI-VIII) kwitną wokół stawów różne odmiany hortensji ogrodowej Hydrangea macrophylla oraz hortensje bukietowa H. paniculata i miękkowłosa H. heteromalla, a także budleja Dawida Buddleja davidii, nazywana „krzewem motylim” ze względu na dużą liczbę tych owadów uwijających się wśród kwiatów. Warto zwrócić także uwagę na perełkowca japońskiego Sophora japonica – duże drzewo rosnące na południowym wzgórzu, zakwitające obficie późnym latem kwiatami motylkowatymi, kremowymi i pachnącymi.

Jesienią podziwiać można piękne barwy (żółte, pomarańczowe, czerwone) liści klonów – palmowego Acer palmatum, ginnala A. ginnala i cienkoszypułkowego A. capillipes (wyróżniającego się ponadto korą zieloną w białe prążki), grujecznika japońskiego Cercidiphyllum japonicum, wiśni japońskich i berberysu Thunberga Berberis thunbergii. Niezwykle atrakcyjne są też owoce i owocostany takich roślin jak ognik szkarłatny Pyracantha coccinea, który obsypany jest drobnymi, kulistymi, pomarańczowymi lub czerwonymi owocami, pigwowiec japoński Chaenomeles japonica o owocach przypominających małe jabłuszka, berberysy Berberis sp., irgi Cotoneaster sp. rosnące na wzgórzach, magnolie Magnolia sp. i perukowiec podolski Cotinus coggygria o charakterystycznych „puszystych” owocostanach.

Z zimozielonych roślin iglastych oglądać tu można m.in.: cyprysika tępołuskowego Chamaecyparis obtusa (w Japonii jego cenne drewno jest wykorzystywane do wyrobu mebli, a dawniej budowano z niego świątynie i pałace), odmiany cyprysika groszkowego Chamaecyparis pisifera – ‘Filifera’ i ‘Squarrosa Aurea’, żywotnikowca japońskiego Thujopsis dolabrata, pięcioigielną sosnę Armanda Pinus armandii i malowniczego, o „płaczącym” pokroju jałowca sztywnoigłowego Juniperus rigida.

Z zimozielonych roślin liściastych rosną tu berberysy Julianny Berberis julianae oraz gruczołkowaty B. verruculosa, pieris japoński Pieris japonica, a także odmiany trzmieliny Fortune’a Euonymus fortunei.

Należy wspomnieć, że na terenie Ogrodu Japońskiego znajdują się także rośliny formowane (strzyżone). Przy wejściu na teren działu, po prawej stronie, rośnie niewielka, lecz licząca kilkanaście lat sosna zwyczajna Pinus sylvestris. Na wzgórzach i nad stawem znajdują się strzyżone w formy półkuliste i stożki ligustry tępolistne Ligustrum obtusifolium i bukszpany Buxus sempervirens.

Dział Systematyki Roślin zielnych zajmuje obszar o powierzchni 1,5 ha i położony jest w północno-wschodniej części Ogrodu Botanicznego. Od północy graniczy z ogrodem japońskim, od strony wschodniej z alpinarium, natomiast od południa i zachodu okala go obszar zieleni parkowej.

Uprawiane na terenie tego działu rośliny posadzono na rabatach, porządkując je w rodziny botaniczne zgodnie z systemem A. Englera. Zgromadzono tu kolekcję liczącą przeszło 400 taksonów, należących do ponad 50 rodzin. Najliczniej reprezentowanymi w gatunki rodzinami są: złożone Asteraceae, liliowate Liliaceae, jaskrowate Ranunculaceae, trędownikowate Scrophulariaceae i wargowe Lamiaceae. Wiele spośród występujących w dziale systematyki gatunków roślin podlega ochronie prawnej. Są to np.: kopytnik pospolity Asarum europaeum, pluskwica europejska Cimicifuga europaea, barwinek pospolity Vinca minor, arcydzięgiel litwor Angelica archangelica, konwalia majowa Convallaria majalis, pełnik europejski Trollius europaeus, bobrek trójlistkowy Menyanthes trifoliata, naparstnica zwyczajna Digitalis grandiflora, zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris oraz wiele innych. Na zgromadzoną tu kolekcję roślin składają się zarówno gatunki rodzime jak i obcego pochodzenia. Szereg z nich to rośliny lecznicze, uprawne (np. pietruszka zwyczajna Petroselinum crispum, cebula zwyczajna Allium cepa, różne odmiany kapusty Brassica sp.) i przemysłowe (np. rącznik pospolity Ricinus communis, z którego atrakcyjnie wyglądających nasion wytłaczany jest olej rycynowy).

Na terenie działu znajdują się cztery pergole stanowiące podporę dla roślin pnących, takich jak np.: dławisz okrągłolistny Celastrus orbiculatus, glicynia chińska Wisteria sinensis i winorośl Vitis sp. Obecnych tu jest także kilkanaście kręgów betonowych, w których posadzone zostały rośliny związane ze środowiskiem wodnym. Są to gatunki flory rodzimej, typowe dla wód stojących (np. pałka wąskolistna Typha angustifolia i szerokolistna T. latifolia, trzcina pospolita Phragmites australis, rzęsa drobna Lemna minor) jak i płynących (np. strzałka wodna Sagittaria sagittifolia, żabieniec babka wodna Alisma plantago-aquatica). Te niewielkie zbiorniki stwarzają dodatkowo korzystne warunki życia dla przebywających tutaj płazów.

Kolekcji roślin zielnych towarzyszą także drzewa i krzewy, rosnące pojedynczo, w grupach lub tworzące zwarte żywopłoty. Spośród interesujących gatunków rosną tu m.in.: platany (wschodni Platanus orientalis i zachodni P. occidentalis) mające gładką, łuszczącą się płatami korę, bezbronna odmiana glediczji trójcierniowej Gleditsia triacanthos, z długimi do przeszło 30 cm strąkami, gubiąca na zimę igły metasekwoja chińska Metasequoia glyptostroboides będąca reliktem trzeciorzędowym, magnolie Magnolia sp. i wiele innych. Kwatery z rabatami oddzielone są od siebie żywopłotami z krzewów takich jak: cis pospolity Taxus baccata, bukszpan wiecznie zielony Buxus sempervirens, tawuła japońska Spiraea japonica, porzeczka alpejska Ribes alpinum, forsycja pośrednia Forsythia intermedia, ligustr pospolity Ligustrum vulgare, głóg szkarłatny Crataegus intricata, klon ginnala Acer ginnala, berberys zwyczajny Berberis vulgaris i berberys Thunberga B. thunbergii. Dość licznie rośnie tu świerk pospolity w odmianie gniazdowej Picea abies ‘Nidiformis’, tworzący niskie (do ok. 1 m wysokości) zwarte formy, przypominające kształtem „siedziska”. Stanowi on doskonałe siedlisko dla pająków lejkowców.

Z uwagi na ogromną różnorodność rosnących w tym dziale roślin (związaną z dużą liczbą rodzin), obserwować tu można nieprzerwane kwitnienie wielu gatunków w trakcie całego sezonu wegetacyjnego. Wraz z nadejściem wiosny, jako pierwsze, na przełomie marca i kwietnia pojawiają się liczne gatunki pierwiosnków, m.in. pierwiosnek lekarski Primula officinalis, pierwiosnek wyniosły P. elatior i pierwiosnek ząbkowany P. denticulata. Spośród krzewów zaczyna kwitnąć na żółto forsycja Forsythia sp., jest to również okres kwitnienia wrzośców Erica sp. Wczesnowiosenną atrakcją są też miękko owłosione sasanki zwyczajne Pulsatilla vulgaris oraz mający intensywnie żółtą barwę kwiatów miłek wiosenny Adonis vernalis. Przełom kwietnia i maja to czas wzmożonego rozkwitu wielu wiosennych gatunków roślin, takich jak np.: konwalia majowa Convallaria majalis, kokoryczka wielokwiatowa Polygonatum multiflorum, barwinek pospolity Vinca minor, zawilce Anemone sp. i fiołki Viola sp. W czerwcu natomiast kwitną m.in.: dzwonki Campanula sp., maki Papaver sp., goryczki Gentiana sp., liliowce Hemerocallis sp., licznie reprezentowane tu kosaćce Iris sp., wiele gatunków z rodziny jaskrowatych Ranunculaceae (np. orliki Aquilegia sp., rutewki Thalictrum sp., jaskry Ranunculus sp.), skalnicowatych (np. bergenia sercolistna Bergenia cordifolia) i inne. Jest to też pora dojrzewania kwiatostanów czosnków (np. czosnku olbrzymiego Allium giganteum – mierzącego do 1,5 m wysokości, jak też czosnku białawego A. christophii, wyróżniającego się dużym – do przeszło 20 cm średnicy – gwiazdkowatym kwiatostanem).

Środek lata, przypadający na okres lipca i sierpnia, odznacza się wielką różnorodnością kwitnących roślin. Ogromna gama barw i zapachów zwabia mnóstwo owadów, w tym wiele gatunków motyli. W pełni kwitnienia są liczni przedstawiciele rodziny złożonych Asteraceae (np.: słonecznik Helianthus sp., rudbekia Rudbeckia sp., nawłoć Solidago sp., liatra Liatris sp.), wargowych Lamiaceae (w tym m.in. rośliny aromatyczne, takie jak lawenda wąskolistna Lavandula angustifolia, szałwia lekarska Salvia officinalis, mięta pieprzowa Mentha ×piperita), trędownikowatych Scrophulariaceae (liczne przetaczniki Veronica sp. i naparstnice Digitalis sp.), goździkowatych Caryophyllaceae (np. intensywnie czerwona firletka chalcedońska Lychnis chalcedonica), rutowatych Rutaceae (m.in. wydzielający olejki eteryczne dyptam jesionolistny Dictamnus albus), baldaszkowatych Apiaceae, rdestowatych Polygonaceae i innych. Oprócz tego kwitną wówczas m.in.: wiesiołki Oenothera sp. (zwabiające motyle nocne), malwy Alcea sp., pięciorniki Potentilla sp., dziurawce Hypericum sp., wilczomlecze Euphorbia sp., szarłaty Amaranthus sp., rozchodniki Sedum sp. oraz barwne zatrwiany Limonium sp. Dojrzewają też owoce gatunków z rodziny dyniowatych Cucurbitaceae (np. dynia Cucurbita sp., patison Cucurbita pepo var. patisoniana) i psiankowatych Solanaceae (np. pomidor zwyczajny Lycopersicon esculentum, miechunka jadalna Physalis peruviana).

Z końcem lata i początkiem jesieni zaczynają kwitnąć astry Aster sp., rozchodnik okazały Sedum spectabile i jeżówka purpurowa Echinacea purpurea. Nadal kwitną też słoneczniki Helianthus sp., rudbekie Rudbeckia sp., nawłocie Solidago sp., przegorzany Echinops sp. i mikołajki Eryngium sp. O nadejściu jesieni informują dojrzewające kwiatostany wrzosów Calluna sp.

Alpinarium jest działem bardzo chętnie odwiedzanym przez zwiedzających. Położone jest we wschodniej części Ogrodu, od strony ul. Krzemienieckiej. Zajmuje powierzchnię 2,5 ha. Graniczy ze stawami znajdującymi się w ogrodzie japońskim oraz działem biologii i morfologii roślin. Alpinarium budowano w latach 1970-1982. Trzy wzgórza oddano do użytku w maju 1973 r., a czwarte w 1982 r.

Teren alpinarium ukształtowany został z różnorodnych formacji skalnych: skał osadowych okruchowych – różnych typów piaskowców oraz skał osadowych pochodzenia organicznego i chemicznego – wapieni i dolomitów, a także skał magmowych – granitów. Kamienie pokrywają wzgórza w 40%. Bloki skalne ułożone są tak, aby terenowi nadać charakter zbliżony do górskiego i jednocześnie zapewnić roślinom odpowiednie warunki wegetacji. Przez każde wzgórze biegną przejścia piesze, które stwarzają możliwość penetracji całej powierzchni wzniesień. Ze ścieżek można obserwować rośliny i zapoznać się z ich przystosowaniami do warunków panujących w górach (niska temperatura zimą i silne nasłonecznienie latem, krótki okres wegetacji, silne wiatry). Przystosowanie takie stanowi np. pokrój rośliny (rośliny poduszkowe, płożące, kobierce o skupionych częściach nadziemnych), często występująca zimozieloność, drobnolistność, kutnerowata lub pokryta woskiem powierzchnia liści, rozmnażanie tylko na drodze wegetatywnej. Z dołu można oglądać wzgórza spacerując drogami wyłożonymi nieregularnymi płytami z piaskowca. W alpinarium występują także inne elementy architektury ogrodowej, jak np.: murek oporowy, ławki i stoły z parasolowatymi dachami, sztuczne zbiorniki wodne i kaskady.

Obecnie w alpinarium rośnie około 700 taksonów bylin i około 100 taksonów drzew i krzewów. U podnóży wzniesień oraz na ich stokach rosną drzewa i krzewy iglaste – głównie sosny Pinus sp., świerki Picea sp., cisy Taxus sp., modrzewie Larix sp. i jałowce Juniperus sp. Na szczególną uwagę zasługuje świerk serbski Picea omorica – jedno z najpiękniejszych drzew iglastych oraz odmiana odwrócona świerka pospolitego P. abies ‘Inversa’. Ładnie prezentuje się cyprysik groszkowy odmiana złocista nitkowata Chamaecyparis pisifera ‘Filifera Aurea’, jak również malowniczy jałowiec sztywnoigłowy Juniperus rigida. Spotkać możemy również kosodrzewinę Pinus mugo – dwuigielną sosnę, która w górach zapobiega powstawaniu lawin. W alpinarium rośnie też pięcioigielna sosna limba Pinus cembra zwana królową lasów tatrzańskich. Z krzewów liściastych występuje kilka gatunków irg: irga wczesna Cotoneaster praecox, irga pozioma C. horizontalis, irga Dammera C. dammeri oraz polska odmiana irga ‘Ursynów’ C. ‘Ursynów’. Kwitną one wiosną, a czerwone owoce zdobią krzewy jesienią i zimą. Występuje tu też pięciornik krzewiasty Potentilla fruticosa w kilku odmianach (‘Sommerflor’, ‘Goldfinger’, ‘Abbottswood’). Ich białe i żółte kwiaty możemy oglądać przez całe lato.

Oprócz drzew i krzewów w alpinarium rosną byliny, głównie formy niskie i poduszkowe. Odznaczają się one bardzo obfitym kwitnieniem. Niektóre fascynują kształtem i barwą kwiatów, jeszcze inne przyciągają wzrok pokrojem i kolorem liści.

Na przełomie marca i kwietnia możemy podziwiać ułudkę wiosenną Omphalodes verna, która jest niską byliną zadarniającą o niebieskich kwiatach z białym oczkiem. W tym czasie kwitnie też przylaszczka pospolita Hepatica nobilis, u której pąki kwiatowe ukazują się przed liśćmi. Rozwinięte kwiaty mają barwę fioletowoniebieską. Wczesną wiosną zakwitają różne gatunki pierwiosnków Primula sp. Uwagę zwraca pierwiosnek ząbkowany Primula denticulata, którego pędy kwiatostanowe (mocne i sztywne, wysokości do 30 cm), wyrastają przed liśćmi. Kwiaty zebrane są w kuliste kwiatostany, purpuroworóżowe lub ciemnoliliowe. Do ciekawych gatunków należą także pierwiosnek wyniosły Primula elatior i pierwiosnek gruziński P. juliae. Kwiecień to również czas kwitnienia smagliczki górskiej Alyssum montanum o kwiatach żółtych i pachnących oraz efektownej smagliczki skalnej A. saxatilis. Możemy oglądać ponadto gęsiówkę wczesną Arabis procurrens i kaukaską A. caucasica. Gęsiówka wczesna tworzy zielone poduszki, jest rośliną zimozieloną, zadarniającą. Kwiaty ma drobne, białe. Gęsiówka kaukaska ma kwiaty zebrane w groniaste kwiatostany, cała roślina jest szarofilcowato owłosiona. Ciekawie prezentuje się żagwin ogrodowy Aubrieta ×cultorum rosnący w kilku odmianach. To bylina poduszkowa o kwiatach niebieskofioletowych lub karminoworóżowych.

W maju obficie zakwita na biało ubiorek wiecznie zielony odmiana ‘Sneeflocke’ Iberis sempervirens ‘Sneeeflocke’. Jest to krzewinka doskonale rosnąca w miejscach słonecznych, ozdobna zarówno dzięki swojemu pokrojowi, jak i zimozielonym liściom. Efektownie wyglądają kolorowe poduchy zimozielonych płomyków szydlastych Phlox subulata. W zależności od odmiany występują kolory: biały (‘Maischnee’), szaroniebieski (‘G.F. Wilson’) i ciemnoróżowy (‘Temiscaming’).

Na przełomie maja i czerwca zakwita na różowo cenna roślina okrywowa – bodziszek korzeniasty Geranium macrorrhizum oraz bodziszek wielkopłatkowy G. platypetalum. W tym okresie zakwita także erynus alpejski Erinus alpinus – naskalna bylina pochodząca z Pirenejów i Alp. Dorasta tylko do 10-15 cm, a kwiaty ma purpurowoczerwone. Efektowne białe kwiaty rozwija w czerwcu dębik ośmopłatkowy Dryas octopetala, którego ojczyzną są Karpaty. Tworzy zwartą, zimozieloną darń. Ma również ciekawe owoce zaopatrzone w piórkowaty aparat lotny, ułatwiający rozsiewanie. Ciekawie prezentuje się dziewięćsił bezłodygowy odmiana łodygowa Carlina acaulis subsp. caulescens o dużych, srebrzystych koszyczkach kwiatowych. W stanie naturalnym rośnie w górach na suchych łąkach. Roślina ta stanowi motyw w zdobnictwie góralskim. W czerwcu pojawiają się kremowobiałe kwiaty skalnicy gronkowej Saxifraga paniculata. Ze zwartych, sinozielonych rozet wyrastają wiechowate kwiatostany zdobiące często wapienne skały Karpat i Sudetów. Pod koniec czerwca zakwita wiesiołek missuryjski Oenothera macrocarpa. Ma on efektowne, żółte, duże kwiaty w kształcie lejka, które otwierają się wieczorem.

Przez lipiec możemy oglądać wspaniałe kwiaty liliowców Hemerocallis sp. Rozwijają się sukcesywnie, każdy zachowuje żywotność przez jeden dzień. Posadzone są przy stawie i wzdłuż cieku. Latem kwitnie pochodzący z Himalajów pięciornik krwisty Potentilla atrosanguinea. Ma on piękne, jasnoczerwone pędy kwiatowe dorastające do wysokości 50 cm. Na żółto natomiast kwitnie pięciornik klinolistny Potentilla ambigua, który tworzy rozetki do 10 cm wysokości.

Latem i jesienią dobrze prezentuje się ożanka właściwa Teucrium chamaedrys o różowopurpurowych kwiatach. Jest to rodzima, silnie rozrastająca się krzewinka rozłogowa, wysokości 15-25 cm. Ciekawą rośliną jest rojnik pajęczynowaty Sempervivum arachnoideum pochodzący z Alp, Pirenejów i Karpat. Tworzy małe rozetki pokryte pajęczynowatymi włoskami.

W sierpniu zdobią alpinarium jasnofioletowe kobierce macierzanki nadobnej Thymus pulcherrimus, różowofioletowe kłosy liatry kłosowej Liatris spicata i pomarańczowożółte kwiaty języczek Ligularia sp.

We wrześniu rozwija swoje lejkowate, różowoliliowe kwiaty zimowit jesienny Colchicum autumnale. Występuje on na łąkach w niższych położeniach górskich. Jesienią licznie rozkwitają także różnokolorowe astry Aster sp.

W 2014 roku na terenie łódzkiego Ogrodu Botanicznego powstał SKANSEN ROŚLINNY. Składa się on z trzech odrębnych kolekcji roślinnych prezentowanych na tle tradycyjnej wiejskiej zagrody. W kolekcjach tych znajdują się gatunki i odmiany roślin ozdobnych, użytkowych i sadowniczych, które jeszcze w pierwszej połowie XX w. powszechnie uprawiano na wsiach w ogródkach przydomowych i sadach tradycyjnych. Zabytkowa chałupa, drewniana stodoła i kamienna obórka oraz oryginalne elementy wyposażenia gospodarskiego, studnia z żurawiem i płot pleciony z wierzbowych gałązek tworzą nastrojowe tło dla prezentowanych tu roślin.

SKANSEN ROŚLINNY ORAZ PROGRAM EDUKACYJNY ZREALIZOWANO DZIĘKI DOFINANSOWANIU WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W ŁODZI.

Dział kolekcji roślin ozdobnych położony jest w południowo-zachodniej części Ogrodu, tuż przy wejściu od ul. Retkińskiej. Obejmuje obszar 2,1 ha, na którym zgromadzono kolekcję róż oraz innych roślin charakteryzujących się ciekawą formą pokroju, ulistnienia bądź oryginalnymi kwiatami.

Całoroczną ozdobą działu są drzewa i krzewy iglaste, wśród których na szczególną uwagę zasługują pochodząca z Ameryki Północnej sosna żółta Pinus ponderosa o długich igłach dorastających do około 25 cm długości, północnoamerykańska sosna wejmutka P. strobus – o miękkich, cienkich igłach zebranych w pęczkach po pięć, dwuigielna sosna czarna P. nigra, której ojczyzną jest południowa i środkowa Europa, północnoamerykańska sosna Banksa P. banksiana o oryginalnym pokroju, choina kanadyjska Tsuga canadensis charakteryzująca się bardzo krótkimi igłami (0,3-1,8 mm) oraz drobnymi szyszkami (do 2,5 cm długości). Wspaniale prezentuje się także grupa cyprysików nutkajskich Chamaecyparis nootkatensis w odmianie ‘Pendula’, u których z pędów rzadko rozstawionych na pniu, zwisają długie, malowniczo wyglądające gałązki. Brzozy brodawkowate Betula pendula ‘Youngii’ oraz jesion wyniosły Fraxinus excelsior ‘Pendula’ o parasolowatych koronach są ciekawymi akcentami dodającymi uroku temu miejscu.

Z roślin kwitnących prawdziwą ozdobą są krzewy różaneczników katawbijskich Rhododendron catawbiense okrywające się w maju pięknymi szerokodzwonkowatymi kwiatami w odcieniach fioletu, różu i bieli. Również w tym miesiącu swój okres kwitnienia mają pnącza: akebia pięciolistkowa Akebia quinata – o oryginalnych czekoladowopurpurowych kwiatach wydzielających lekki, słodko-winny zapach i glicynia kwiecista Wisteria floribunda zdobiąca pergole groniastymi kwiatostanami dorastającymi do 30-40 cm długości.

Czerwiec to okres pierwszego kwitnienia róż, których w dziale roślin ozdobnych zgromadzono około 185 odmian. Ich piękne kwiaty cieszą oczy aż do jesieni. Godne uwagi są róże hodowli polskiej prezentowane w liczbie 11 odmian. Są to: ‘Alicja’, ‘Chopin’, ‘Kopernik’, ‘Kutno’, ‘Marylka’, ‘Mazowsze’, ‘Merkury 2000’, ‘Navoika’, ‘Prof. Kownas’, ‘Weneda’ i ‘Venrosa’. Do nasadzenia przygotowane są kolejne 4 odmiany. Najliczniej reprezentowaną grupę stanowią róże wielkokwiatowe – około 80 odmian, następnie róże parkowe – 26 odmian, wielokwiatowe – 22 odmiany, okrywowe – 18 odmian i miniatury – 13 odmian.

Kolekcja róż w Ogrodzie Botanicznym obejmuje nie tylko odmiany hodowlane zachwycające wszystkich barwą, zapachem oraz kształtem kwiatów ale również róże gatunkowe, rosnące na naturalnych stanowiskach w Europie. Mają one pojedyncze kwiaty o budowie charakterystycznej dla rodziny różowatych, koloru białego, żółtego, kremowego i różowego. Niestety kwitną one tylko raz w roku, w czerwcu. Jesienią na ich pędach często pięknie przebarwionych i ozdobionych różnej wielkości kolcami (które u róż są wytworem skórki) pojawiają się oryginalne owoce, na ogół w różnych odcieniach czerwieni, rzadko czarne (np. u róży gęstokolczastej Rosa pimpinellifolia). Grupa róż gatunkowych reprezentowana jest przez 32 gatunki i stale jest wzbogacana.

W czerwcu zaobserwować można również kwitnienie aktinidii ostrolistnej Actinidia arguta – pnącza dorastającego do kilku metrów wysokości, którego kwiaty są białe lub białokremowe, płasko rozpostarte. Na przełomie września i października dojrzewają u aktinidii cylindryczne, 2-3 cm długości jadalne owoce. Z końcem lipca rozpoczyna swoje kwitnienie milin amerykański Campsis radicans. Jest to pnącze dorastające do 10 m długości o nieparzystopierzastozłożonych liściach i szkarłatnopomarańczowych, rurkowatych kwiatach z krótkimi ząbkami na szczycie. Kwiaty milinu dorastają do 9 cm długości i 4-5 cm średnicy, zebrane są w krótkie, gęste, wiechowate kwiatostany, w których pąki rozwijają się stopniowo.

W dziale kolekcji roślin ozdobnych można zapoznać się z roślinami nadającymi się na tworzenie żywopłotów formowanych, np. z grabu zwyczajnego Carpinus betulus, klonu tatarskiego odm. ginnala Acer tataricum var. ginnala, klonu polnego Acer campestre i bukszpanu wieczniezielonego Buxus sempervirens. Żywopłoty nie formowane (nie strzyżone) utworzono z różnych odmian berberysów Berberis sp. i śnieguliczki koralowej Symphoricarpos orbiculatus.

W dziale kolekcji roślin ozdobnych wydzielony został również plac zabaw dla dzieci wyposażony między innymi w piaskownicę, huśtawki, zjeżdżalnię i drabinki. Częściowo pokryty jest on nawierzchnią syntetyczną w trosce o bezpieczeństwo najmłodszych.

Dział zieleni parkowej, o powierzchni ok. 9 ha, usytuowany jest na wprost wejścia od ul. Krzemienieckiej i zajmuje centralne położenie w Ogrodzie. Od strony zachodniej granicę działu stanowi ok. 100-letnia aleja lipowa (uznana za pomnik przyrody) składająca się z 115 drzew. Północną część alei tworzą lipy drobnolistne Tilia cordata i szerokolistne T. platyphyllos, natomiast południową – pochodzące z Węgier lipy srebrzyste T. tomentosa, o liściach pokrytych od spodu srebrnym kutnerem.

Północno-wschodnią część działu zajmuje rabata bylinowa o pow. 1600 m², która jest prawdziwą ozdobą tej części Ogrodu. Szczególnie efektowna jest wiosną, gdy malownicze plamy tworzą biało kwitnące gęsiówki Arabis sp., żółte smagliczki Alyssum sp., różowofioletowe żagwiny Aubrieta sp., floksy Phlox sp. i goździki Dianthus sp.

Latem zakwitają niebieskie i białe dzwonki Campanula sp., żółte nachyłki Coreopsis sp. i szczególnie atrakcyjne kręple (jukki) karolińskie Yucca filamentosa o jasnokremowych, dużych, dzwonkowatych kwiatach zebranych w okazałe, wysokie kwiatostany. Jesienią dominują wielobarwne astry – Aster dumosus i A. novi-belgii oraz żółte rudbekie Rudbeckia sp. Oprócz kwitnących na zmianę przez cały sezon wegetacyjny kilkuset gatunków i odmian roślin zielnych, rabata wzbogacona jest drzewami i krzewami. Z gatunków iglastych zwracają szczególną uwagę olbrzymie, ponad 35-letnie jałowce pospolite odmiany kolumnowej Juniperus communis ‘Hibernica’, żywotniki zachodnie Thuja occidentalis odmiany ‘Hoveyi’ i ‘Malonyana’, cisy pospolite Taxus baccata odmiany ‘Elegantissima’ o żółtych igłach, kosodrzewiny Pinus mugo i odmiany karłowate świerka pospolitego Picea abies ‘Nidiformis’ i ‘Pygmea’.

Z gatunków liściastych osobliwymi krzewami są oczary pośrednie Hamamelis ×intermedia, których gałęzie niejednokrotnie już w styczniu pokrywają się oryginalnymi drobnymi kwiatami o 4 wąskich, wstęgowatych, żółtych płatkach z purpurowym wnętrzem. Kwitną od stycznia do kwietnia – zależnie od temperatury.

Wzdłuż rabaty bylinowej, od strony wschodniej, rosną wysokie na 3 m szpalery formowane z buka pospolitego Fagus sylvatica. Od strony zachodniej sąsiaduje z nią rabata długości 60 m, na której znajdują się różne gatunki i odmiany drzew i krzewów iglastych (żywotniki Thuja sp., cyprysiki Chamaecyparis sp., jałowce Juniperus sp., cisy Taxus sp.) oraz odmiany wrzosu pospolitego Calluna vulgaris.

Pośrodku działu zieleni parkowej usytuowane są cztery zbiorniki wodne, połączone ze sobą kaskadowo, z których największy ma powierzchnię 0,53 ha. Wokół tych malowniczych stawów położone są rozległe trawniki z luźnymi kępami drzew i krzewów. Najefektowniej wyglądają grupy okazałych świerków kłujących odmiany srebrzystej Picea pungens ‘Argentea’. Wiosną (w maju) kwitną nad największym stawem różnobarwne azalie Rhododendron sp. – 15 odmian z grup Knap-Hill, Mollis i Rustica, a w drugiej połowie maja, na środkowo-wschodnim brzegu kwitną obficie kaliny koralowe odmiany płonnej Viburnum opulus ‘Roseum’, o białych i dużych kwiatostanach podobnych do kul śnieżnych (stąd nazwa buldeneż). Na przeciwległym brzegu pięknie prezentuje się na przełomie maja i czerwca wysoki krzew złotokapu alpejskiego Laburnum alpinum o złotożółtych kwiatach zebranych w zwisające, długie grona.

Na terenie działu zieleni parkowej rośnie 11 odmian buka pospolitego Fagus sylvatica. Przy głównym wejściu najstarszy z nich (ok. 25-letni) ‘Purpurea Tricolor’ o czerwonych i różowo obrzeżonych liściach, dalej – na dużym trawniku ‘Pendula’ o „płaczącym” pokroju. Pozostałe to młode drzewa sadzone w latach 1995-2007 należące do odmian ‘Fastigiata’, ‘Zlatia’, ‘Red Obelisk’, ‘Purpurea Pendula’, ‘Rohanii’, ‘Rohan Obelisk’, ‘Incisa’, ‘Dawyck Purple’ i F. tortuosa o monstrualnie powykręcanych pędach (przypuszcza się, że odmiana ta powstała przed 150 laty, kiedy to radioaktywny meteor spadł na teren zachodniej Europy i spowodował zmiany w chromosomach roślin).

Wśród zieleni parkowej przebiegają trzy ścieżki dydaktyczne: czasoprzestrzeń przyrodnicza (prezentuje 6 różnych typów zegarów słonecznych), rośliny aromatyczne i rośliny cienioznośne.

Dział flory polskiej (9,2 ha) położony jest w północno-zachodniej części Ogrodu na terenie dawnych szkółek miejskich. Ich pozostałością są około 70-letnie drzewostany bukowe, grabowe i dębowe. Północny fragment działu obejmuje dolinę rzeki Łódki, która nadaje wykształconej tu roślinności specyficzny, naturalny charakter. Poza licznymi powierzchniami leśnymi i zaroślami krzewów, na opisywanym obszarze występują również malownicze, rozległe łąki towarzyszące dolinie rzeki, kilka zbiorników wodnych oraz dwa niewielkie, sztucznie uformowane wzgórza z wapiennymi głazami. Na tym urozmaiconym terenie prezentowane są gatunki flory rodzimej, ze szczególnym uwzględnieniem roślin chronionych i zagrożonych wyginięciem. Obecnie w Ogrodzie Botanicznym zgromadzono kolekcję ponad 90 gatunków roślin prawnie chronionych.

Dział flory polskiej pięknie prezentuje się o każdej porze roku. Wczesną wiosną, zanim jeszcze drzewa pokryją się liśćmi, bujnie rozwija się runo leśne. W lesie bukowym już od marca podziwiać można białe kobierce śnieżyczki przebiśnieg Galanthus nivalis oraz różowe kwiaty krzewów wawrzynka wilczełyko Daphne mezereum. Nieco później w grądzie (lesie dębowo-lipowo-grabowym) niebieską barwą mienią się przylaszczki Hepatica nobilis będące godłem Ogrodu Botanicznego, pojawiają się też różowoczerwone kwiaty miodunki ćmej Pulmonaria obscura, które w miarę przekwitania stają się niebieskofioletowe, z daleka widać białe płatki zawilca gajowego Anemone nemorosa, jasnoniebieskie cebulicy dwulistnej Scilla bifolia i żółte – ziarnopłonu wiosennego Ficaria verna. W maju warto ponownie zajrzeć do buczyny – rozwijają się wówczas białe baldachy czosnku niedźwiedziego Allium ursinum, wydzielającego charakterystyczny zapach. O tej porze roku na wapiennych wzgórzach zlokalizowanych w centralnej części działu podziwiać można cenne rośliny pochodzące z południowych i wschodnich, stepowych terenów Polski. Są to miłek wiosenny Adonis vernalis – o dużych, dochodzących do 8 cm średnicy żółtych kwiatach, niewielkie krzewy wiśni karłowatej Prunus fruticosa obsypanej na przełomie kwietnia i maja białymi kwiatami, pajęcznica liliowata Anthericum liliago – roślina cebulowa o groniastych kwiatostanach złożonych z drobnych białych kwiatów i efektowny zawilec wielkokwiatowy Anemone sylvestris. Kwitną również pierwiosnek lekarski Primula veris i goździk pyszny Dianthus superbus.

Latem wygląd lasów liściastych zmienia się diametralnie. Korony drzew pokryte są gęsto liśćmi, wskutek czego do dna lasu dociera niewielka ilość światła, zbyt mała do rozwoju runa. Rośliny zielne kończą wegetację i chociaż giną ich pędy nadziemne, trwają ukryte głęboko w ziemi kłącza, bulwy, cebule i korzenie czekając następnej wiosny. Mimo iż las liściasty latem niemal pozbawiony jest runa, zachęca do odpoczynku oferując zwiedzającym ciszę oraz przyjemny cień i chłód, tak poszukiwane w upalne dni. Czerwiec i lipiec to okres bujnego rozwoju łąk, na których dominują kłosy i wiechy wysokich traw – tymotki łąkowej Phleum pratense, wyczyńca łąkowego Alopecurus pratensis, rajgrasu wyniosłego Arrhenatherum elatius i wiechliny łąkowej Poa pratensis. W ich zwartym łanie rozwijają się żółte kwiaty jaskrów Ranunculus sp. i pięciorników Potentilla sp., niebieskie przetaczników Veronica sp. i białe przytulii Galium sp. tworząc wonny kobierzec, nad którym licznie unoszą się owady. Na ławeczkach wśród kwitnących łąk wytchnienie znajdą miłośnicy słońca.

Jesień to pora roku, w której dział flory polskiej prezentuje swoje uroki bogactwem barw. Żółtopomarańczowe liście klonów Acer sp. kontrastują z zielenią koron sosen Pinus sp., stalowoszare pnie buków Fagus sp. zwieńczone są złotorudymi koronami, ziemia okryta jest grubym płaszczem różnobarwnych liści, szeleszczących pod stopami spacerujących. Drzewa i krzewy obsypane są owocami, na których chętnie żerują zwierzęta – głównie ptaki zbierające się jesienią w liczne stada.

Ze względu na swoje położenie w peryferyjnej, rzadziej zwiedzanej części Ogrodu oraz zbliżony do naturalnego charakter roślinności, dział flory polskiej zapewnia gościom specyficzny, sprzyjający odpoczynkowi klimat. Tę część Ogrodu polecamy zwłaszcza lubiącym ciszę miłośnikom rodzimej przyrody.

Dział roślin leczniczych i przemysłowych jest najstarszą częścią Ogrodu Botanicznego w Łodzi. Istnieje od 1946 roku, kiedy to otwarto na tym terenie niewielki Ogród Roślin Leczniczych i Technicznych o powierzchni 1,3 ha. Inicjatorem i twórcą tego obiektu był prof. Jan Muszyński, ówczesny kierownik Zakładu Farmakognozji i Upraw Roślin Leczniczych Akademii Medycznej w Łodzi. Obecnie dział ten zajmuje powierzchnię około 6 ha i położony jest w północnej części Ogrodu graniczącej z rzeką Łódką. Trafić można tam łatwo. Od głównego wejścia (od strony ZOO) idzie się najpierw aleją lipową, a potem na pierwszym skrzyżowaniu dróg skręca się w prawo.

Zgromadzono tu kolekcję około 230 gatunków roślin szeroko stosowanych w ziołolecznictwie oraz stanowiących surowiec dla przemysłu farmaceutycznego, kosmetycznego i spożywczego.

Zielne rośliny lecznicze posadzono w 28 grupach według oddziaływania farmakologicznego surowców zielarskich, np.: rośliny moczopędne, żółciopędne, powlekające (śluzowe), regulujące przemianę materii, pobudzające trawienie, wymiotne, wiatropędne, przeczyszczające, przeciwbiegunkowe, odkażające, wykrztuśne, przeciwpotne, przeciwcukrzycowe i inne. Pomiędzy zagonami z roślinami zielnymi rosną drzewa i krzewy o właściwościach leczniczych, między innymi: dąb szypułkowy Quercus robur, lipa szerokolistna Tilia platyphyllos, sosna zwyczajna Pinus sylvestris, pigwa pospolita Cydonia oblonga, kalina koralowa Viburnum opulus, berberys pospolity Berberis vulgaris, aronia czarnoowocowa Aronia melanocarpa, kruszyna pospolita Frangula alnus, rokitnik zwyczajny Hippophaë rhamnoides, leszczyna pospolita Corylus avellana, pigwowiec japoński Chaenomeles japonica i wiele innych. Stanowią one malownicze tło dla niskich roślin zielnych oraz osłaniają je przed słońcem i wiatrem.

Wiosną, w pierwszej połowie kwietnia, uwagę zwiedzających przyciągają żółte kwiaty podbiału pospolitego Tussilago farfara i ziarnopłonu wiosennego Ficaria verna. Przyroda budzi się dopiero do życia i kwiaty geofitów ożywiają monotonię rozległych trawników i kwater z roślinami leczniczymi. Wśród krzewów o tej porze roku kwitnie rokitnik zwyczajny i dereń jadalny Cornus mas, którego gałęzie pokrywają gęsto drobne, żółte kwiaty. Jesienią dereń dostarcza nam owoców (niewielkie, wydłużone pestkowce o karminowej i błyszczącej skórce) na świetne konfitury, powidła, soki i nalewki. Dla koneserów najciekawsze są jednak dwa gatunki roślin z rodziny psiankowatych Solanaceae – lulecznica kraińska Scopolia carniolica i mandragora lekarska Mandragora officinarum. Lulecznica to gatunek objęty w Polsce ścisłą ochroną prawną, spotykany na stanowiskach naturalnych tylko w południowo-wschodniej Polsce (głównie w Karpatach Wschodnich). Mandragora pochodzi z południa Europy i jest rośliną wokół której powstało wiele przesądów, wierzeń i praktyk niemal czarnoksięskich. Oba gatunki są silnie trujące, ale zawarte w nich alkaloidy (hioscyjamina i skopolamina) w odpowiednio małych dawkach stosowane są w medycynie klinicznej jako leki rozkurczowe.

Na przełomie kwietnia i maja pigwowce japońskie pokrywają się efektownymi ceglastoczerwonymi kwiatami, a dwa tygodnie później zakwita pigwa pospolita. Jest to krzew lub małe drzewo o gałązkach bez cierni, dużych pojedynczych kwiatach (średnica 4-5 cm), koloru białego lub różowego. Owoce są duże (niedojrzałe kutnerowate), gruszkowate i bardzo aromatyczne. Podobnie jak owoce pigwowca zawierają dużo pektyn i doskonale nadają się na galaretki, konfitury, marmolady i nalewki.

W drugiej połowie maja zakwita wielosił błękitny Polemonium caeruleum, bagno zwyczajne Ledum palustre, arnika górska Arnica montana, szczodrak krokoszowaty Rhaponticum carthamoides (azjatycka roślina posiadająca właściwości podobne do żeń-szenia Panax ginseng), a na trawniku zaczyna złocić się zwisającymi kiściami kwiatostanów złotokap zwyczajny Laburnum anagyroides.

Na początku czerwca dział roślin leczniczych staje się coraz bardziej kolorowy. Zaczynają kwitnąć szałwie (lekarska Salvia officinalis i omszona S. nemorosa), kozłek lekarski Valeriana officinalis zwany potocznie walerianą, ciemiężyk drobnokwiatowy Vincetoxicum hirundinaria, rdest wężownik Polygonum bistorta, żywokost lekarski Symphytum officinale, arcydzięgiel litwor Angelica archangelica i wiele innych. Wśród nich wyróżnia się dyptam jesionolistny Dictamnus albus nazywany „krzewem mojżeszowym”, ponieważ wydziela intensywnie olejki eteryczne ulegające samozapłonowi w słoneczne i bezwietrzne dni (niestety, zjawisko to można obserwować tylko na Bliskim Wschodzie).

Najbardziej efektownie rośliny lecznicze prezentują się od połowy czerwca do końca lipca. Wszystkie zioła osiągają wtedy pełnię swojego rozwoju i oczarowują zwiedzających pełną paletą barw i zapachów. Szczególnie interesującą grupę stanowią wtedy rośliny aromatyczno-przyprawowe pochodzące z krajów śródziemnomorskich. Należą do nich m.in.: lawenda wąskolistna Lavandula angustifolia, melisa lekarska Melissa officinalis, koper włoski Foeniculum vulgare, rozmaryn lekarski Rosmarinus officinalis, tymianek pospolity Thymus vulgaris, hyzop lekarski Hyssopus officinalis i lubczyk ogrodowy Levisticum officinale. Rośliny te charakteryzują się specyficznym, silnym zapachem i smakiem, po których łatwo je zidentyfikować. Stosowane są powszechnie jako przyprawy kuchenne, nadające potrawom niepowtarzalny smak i aromat. Pobudzają też wydzielanie enzymów trawiennych i regulują funkcjonowanie przewodu pokarmowego.

Uwagę zwiedzających zwracają także gatunki wyróżniające się okazałym wzrostem oraz oryginalną budową liści i kwiatów. W pierwszej połowie lipca przyciąga wzrok karczoch hiszpański Cynara cardunculus (osiąga wysokość do 3 m a na szczytach pędów rozwijają się wielkie, jasnoniebieskie kwiatostany), ostropest plamisty Silybum marianum (posiada szerokie i kolczaste liście z pięknym marmurkowym deseniem), z którego owoców zawierających sylimarynę produkuje się leki stosowane w schorzeniach wątroby. Do efektownych roślin należy również barszcz Sosnowskiego Heracleum sosnovskii, widoczny już z daleka. Barszcz ma ogromne, pierzasto-dzielne liście do 1,5 m długości, a na szczycie masywnej, wysokiej do 3 m łodygi rozwijają się efektowne białe baldachy osiągające średnicę około 40 cm. Roślina ta znana jest jednak głównie z tego, że jej liście wydzielają toksyczną i alergizującą substancję zawierającą furokumaryny. Przy dotyku wywołują one u ludzi (szczególnie w wysokich temperaturach i przy dużej wilgotności powietrza) groźne oparzenia chemiczne i trudno gojące się rany. Podobne właściwości posiadają, rosnące w omawianym dziale, dyptam jesionolistny i ruta zwyczajna Ruta graveolens.

Ozdobą lipcowego ogrodu ziołowego jest także jeżówka purpurowa Echinacea purpurea i wierzbownica kiprzyca Epilobium angustifolium. Lecznicze właściwości jeżówki poznali europejscy osadnicy od Indian północnoamerykańskich, którzy sokiem z jej ziela leczyli trudno gojące się rany. Współcześnie preparaty z tej rośliny stosowane są szeroko jako środek wzmacniający układ odpornościowy. Wierzbownica wyróżnia się wysokimi i wiotkimi pędami, na których wyrastają duże, fioletoworóżowe kwiaty zebrane w stożkowate grona. Jest to bardzo dobra roślina miododajna (1 ha dostarcza ok. 600 kg miodu). Napar z liści stosuje się w migrenie, nerwobólach i kurczach mięśni, bezsenności i wyczerpaniu nerwowym. Odwar z owoców łagodzi dolegliwości związane z przerostem prostaty.

Wizyta w dziale roślin leczniczych może być ciekawa nie tylko dla ludzi zainteresowanych fitoterapią ale również dla fotografów i entomologów. Bogactwo kwitnących roślin, głównie z rodziny złożonych Asteraceae (np. jeżówka, słonecznik Helianthus annuus, karczochy) i wargowych Lamiaceae (np. oregano Origanum vulgare, lawenda, szałwie, mięty Mentha sp.), wabi tysiące motyli, trzmieli, muchówek i innych owadów. Badania entomologiczne wykazały w Ogrodzie występowanie m.in. około 130 gatunków pszczół i ponad 40 gatunków motyli dziennych.

Ten największy dział o powierzchni 18,7 ha zajmuje południową część Ogrodu. Kolekcje drzew i krzewów rozmieszczone są tu w układzie geograficznym (Europa, Azja, Ameryka Północna), a linie podziału stanowią drogi i cieki. Masywy i grupy zieleni wysokiej tworzą większe i mniejsze wnętrza oraz osie widokowe, a zachowanie dużych przestrzeni trawników łąkowych daje poczucie rozległej przestrzeni. Walory krajobrazowe zwiększają cztery stawy połączone ze sobą kaskadowo oraz dwa wzgórza o wysokości względnej 3-5 m.

Na terenie arboretum panują niekorzystne dla roślin warunki siedliskowe, gdyż jeszcze w latach 60-tych XX w. wywożono tu śmieci i gruz, które miały wypełnić dawne wyrobiska po glinie. Miąższość nasypów waha się od 0,6 do 2,2 m. Sytuacja poprawiła się nieco po założeniu w 2000 r. wodociągu do podlewania roślin.

Poza rosnącymi na południowo-wschodnim obrzeżu arboretum około 60-letnimi dębami czerwonymi Quercus rubra (pozostałość kwatery szkółkowej), wiek pozostałych drzew nie przekracza 40 lat. Opisywany dział należy do najmłodszych w Ogrodzie i wprowadza się tu nadal nowe nasadzenia.

Do najciekawszych drzew należą: cypryśnik błotny Taxodium distichum (drzewo szpilkowe zrzucające igły na zimę, jego ojczyzną są bagienne tereny wzdłuż atlantyckiego wybrzeża USA), iglicznia trójcierniowa Gleditsia triacanthos o potężnych, rozgałęzionych cierniach i długich, spiralnie skręconych strąkach, różne gatunki surmii (katalp) Catalpa sp. o egzotycznym wyglądzie, dużych liściach, kwiatach zebranych w okazałe kwiatostany i wąskich, długich owocach oraz wiązowiec południowy Celtis australis o pięknym pokroju i złocistożółtych liściach jesienią.

Wiosną podczas kwitnienia (IV-V) i jesienią, po zawiązaniu kolorowych owoców, niezwykle atrakcyjnie prezentuje się kolekcja około 30-letnich jabłoni ozdobnych Malus sp., zlokalizowana w środkowej części arboretum.

Z młodszych nasadzeń interesujące są: ambrowiec amerykański Liquidambar styraciflua (o liściach dłoniasto klapowanych, wspaniale przebarwiających się jesienią na kolor purpurowofioletowy), pochodzący z południowej Europy dąb burgundzki Quercus cerris i amerykański dąb dachówkowy Q. imbricaria (o liściach całobrzegich), kasztan jadalny Castanea sativa, jesion mannowy Fraxinus ornus (o kwiatach białych, pachnących, miododajnych, zebranych w gęste wiechy), grusza wierzbolistna Pyrus salicifolia (ze względu na liście przypominające wierzbę nazywana powszechnie „gruszką na wierzbie”) i judaszowiec kanadyjski Cercis canadensis, którego gałęzie na wiosnę, przed rozwojem liści, obsypane są motylkowymi, różowymi kwiatami. Również wiosną warto przejść drogą pomiędzy wzgórzami, aby zobaczyć kwitnące tu wiśnie japońskie Prunus sp. (odmiany ‘Brillant’, ‘Shidare-Yashune’, ‘Shirofugen’ i ‘Accolade’), wiśnię kosmatą Prunus tomentosa, magnolię japońską Magnolia kobus, migdał karłowaty Prunus tenella i pigwę pospolitą Cydonia oblonga.

Południowo-wschodnia część arboretum przeznaczona została na kolekcje odmian ogrodowych. Najwcześniej (IV-V), przed rozwojem liści, zakwitają żółto forsycje Forsythia sp. (7 odmian), następnie (od IV do VII – w zależności od odmiany) kwitną biało i bladoróżowo żylistki Deutzia sp. (5 odmian), tawuły Spiraea sp. (IV-VII – reprezentowane przez 9 odmian), różowe krzewuszki Weigela sp. (V-VI – 7 odmian). W maju zakwitają biało, różowo i w rozmaitych odcieniach fioletu lilaki zwyczajne Syringa vulgaris (tzw. bzy – 27 odmian), a w czerwcu – lilaki ottawskie Syringa ×prestoniae (5 odmian polskiego dendrologa prof. W. Bugały). Od maja do lipca (w zależności od odmiany) kwitną jaśminowce Philadelphus sp. (7 odmian), a ich silny i przyjemny zapach czuje się w znacznej odległości. Również od maja aż do września kwitną pięciorniki krzewiaste Potentilla fruticosa (18 odmian) o kwiatach żółtych, białych, kremowych, różowych i pomarańczowych. Bardzo atrakcyjna jest kolekcja różnych gatunków hortensji Hydrangea sp. (hortensja ogrodowa H. macrophylla, krzewiasta H. arborescens, miękkowłosa H. heteromalla, wiechowata H. paniculata, dębolistna H. quercifolia) i ich odmian. Kwitną one od czerwca do września, a kwiaty barwy białej, różowej i niebieskiej zebrane są w okazałe kwiatostany (kolekcja liczy 16 taksonów).

Rzadko spotykanym w krajowych ogrodach krzewem jest pochodzący z ciepłych rejonów Ameryki Północnej dereń kwiecisty Cornus florida. Jego oryginalne kwiaty są bardzo drobne, zielonkawe, zebrane w gęste główki z 4 dużymi białymi lub różowymi płatkowatymi podsadkami (średnicy do 10 cm). W naszym Ogrodzie rosną 4 odmiany różniące się kolorem podsadek i barwnymi liśćmi.

Z kolekcji drzew wymienić można jabłonie ozdobne Malus sp. (18 odmian), kasztanowce Aesculus sp. (5 odmian), dęby szypułkowe Quercus robur o bardzo ciekawych liściach (5 odmian), robinie Robinia sp. o różnych pokrojach, liściach i kwiatach (5 odmian) oraz miłorzęby dwuklapowe Ginkgo biloba w odmianach ‘Bolesław Chrobry’, ‘Władysław Łokietek’, ‘Kazimierz Wielki’, ‘Variegata’, ‘Fastigiata’ i ‘Mariken’. Kolekcje drzew i krzewów będą stopniowo powiększane

Arboretum jest królestwem roślin drzewiastych. W czerwcu i lipcu można jednak obejrzeć w środkowej jego części półnaturalną łąkę, okresowo wilgotną, koszoną raz w roku, na której kwitną m.in.: pełnik europejski Trollius europaeus, goździk pyszny Dianthus superbus, jaskier ostry Ranunculus acer, firletka poszarpana Lychnis flos-cuculi, krwiściąg lekarski Sanguisorba officinalis i rdest wężownik Polygonum bistorta.